De domeinen stellen zich voor
De Agenda Natuurinclusief wordt uitgevoerd in negen domeinen: bouw, energie, financiële sector, gezondheid, infrastructuur, landbouw, onderwijs & bewustwording, vrije tijdseconomie en water. Op elk domein is er een team met een domeinleider en één of meer domeintrekkers. Samen zorgen zij voor eigenaarschap, inspiratie en verbinding binnen het domein én daarbuiten.
De domeinleider verbindt publieke en private partijen. De domeintrekker organiseert de samenwerking binnen het team.
Neem contact met ons op als je meer wilt weten over de natuurinclusieve inzet binnen dit domein.
Domein Vrijetijdseconomie
HISWA-RECRON
Domeintrekker Angelique Vermeulen
Duo-domeintrekker Tinco Lycklama
Foto: Laurie Karine Fotografie
Kernteam

ANWB

Destinatie Nederland

Staatsbosbeheer

Molecaten

Waterrecreatie Nederland

Provincie Noord-Holland

IVN
Onze visie
Hoe willen wij komen tot een natuurinclusieve vrijetijdseconomie?
Kern van onze visie: de natuur is onze basis.
Klik op onderstaande kopjes voor meer informatie.
Natuur is de basis voor onder andere onze gezondheid, een leefbaar klimaat, schoon water en een prettige leefomgeving. Een natuurlijke omgeving maakt dat het ergens prettig wonen en recreëren is. We hebben grote behoefte aan uitwaaien, sporten, ontspannen en op vakantie gaan. Natuur is dus ook de basis voor een bloeiende vrijetijdseconomie. Maar kunnen recreëren in een groene omgeving is geen vanzelfsprekendheid.
We wonen inmiddels met bijna 18 miljoen mensen in Nederland, die hier werken en recreëren. Inwoners en bezoekers gaan ook steeds vaker naar ‘buiten’. Na corona weten niet alleen de Nederlanders zelf, maar ook de miljoenen buitenlandse gasten ons land weer steeds beter te vinden. En die groei zet gestaag door. Ook de groei van de eigen bevolking zet door. Deze ontwikkelingen leiden tot een nog grotere druk op onze natuurgebieden. Gebieden die vaak klein zijn en versnipperd liggen. En hiermee kwetsbaar zijn. Natuurbeheerders geven aan dat in het merendeel van de natuurgebieden sprake is van overlast door bezoekers, zoals schade aan natuur, verstoring van dieren en een groeiende berg zwerfafval.
Om de natuurgebieden te ontlasten, is extra recreatieruimte nodig, zodat bezoekers meer kunnen spreiden. Sinds 1900 is de hoeveelheid groene ruimte per inwoner met 80% afgenomen. En naar 2050 toe komen er nog 1,6 miljoen inwoners bij. Daarom is ca. 63.000 hectare groene ruimte, een gebied bijna zo groot als de Veluwe, extra nodig om het huidige niveau op peil te houden.
In een duurzaam beleefbaar landschap vormt de verbinding tussen mens en natuur de basis. Het is een natuurinclusief én een mensinclusief landschap. Wanneer we de natuur vitaal houden, kunnen we er als mensen van blijven genieten. Natuurinclusiviteit is dus goed voor de natuur en tegelijkertijd ook goed voor de mens. Het is een aantrekkelijk landschap, waarmee bewoners, bezoekers en ondernemers zich verbonden voelen. Een landschap, wat duurzaam ontwikkeld wordt om hierin, in balans met de natuurlijke en sociale omgeving, te recreëren, te ontdekken en te ontspannen.
Hierover is het bewustzijn aanwezig in de sector én dit is groeiende. We zien dan ook dat we samen echt stappen kunnen maken. En dat deze stappen bijdragen aan biodiversiteit, vitaliteit, maar ook gezondheid, welzijn en geluk van inwoners én bezoekers.
Ook wij kunnen vanuit onze sector helpen de Nederlandse natuur sterker te maken! Door een beweging te creëren, waarbij we bezoekers en ondernemers niet langer zien als ‘gebruikers van de natuur’, maar de wederkerigheid benadrukken en het bewustzijn van en de verbinding met de natuurlijke omgeving als vertrekpunt te nemen.
Hoe kunnen wij als sector bijdragen aan een duurzaam beleefbaar landschap; aan de natuurinclusiviteit in het landschap?
Een natuurinclusieve vrijetijdssector betekent:
- Volledige natuurinclusiviteitop alle recreatieterreinen in Nederland, zowel dagrecreatie als verblijfsrecreatie (dit is ca. 5% van het totale oppervlak van Nederland)
- Meer ruimte voor recreatie, ten behoeve van een duurzaam beleefbaar Alleen met een kwantitatieve ambitie en ontwikkeling kunnen we de druk op de bestaande natuur verminderen.
- Een vrijetijdssector die zich in balans met de leefomgeving ontwikkelt en rekening houdt met de draagkracht van de natuur;
- Dat bezoekers zich bewust zijn van het gebied waar ze recreëren, zich er verbonden mee voelen en hun gedrag daar op aanpassen.
- Dat ook ondernemers zich bewust zijn van het gebied en de omgeving waarin men onderneemt en daar op een positieve manier aan bijdragen.
Op deze manier kan de vrijetijdseconomie bijdragen aan diverse opgaven:
- Wanneer het landelijk gebied aantrekkelijker is en beter ontsloten door infrastructuur voor o.a. wandelen, fietsen, varen en paardrijden, kunnen bezoekers zich beter spreiden met als gevolg dat natuurgebieden ontlast worden.
- Doordat bezoekers zich beter spreiden, dragen zij bij aan de brede welvaart in het landelijk gebied
– De vrijetijdseconomie draagt bij aan de Nederlandse economie met bijna 59 miljard euro aan bestedingen en een werkgelegenheid van meer dan 400.000 fte’s (bron: Staat van de bestemming Nederland). - Wanneer bewoners dichterbij huis kunnen recreëren, zullen ze meer gebruik maken van duurzame mobiliteit, wat bijdraagt aan hun gezondheid.
- Een aantrekkelijk en ontsloten landschap biedt neven-verdienmodellen voor agrarische ondernemers (agrotoerisme / multifunctionele landbouw). Wat bijdraagt aan de verbinding tussen boer, bewoner en bezoeker, de totstandkoming van kortere ketens en (her)waardering van het platteland
De natuur is onze basis
In essentie is er behoefte aan een Duurzaam Beleefbaar Landschap
Fietser op een bankje in Gulpen. Foto: Roger Dohmen.
Twee bewegingen,
in afstemming,
in balans,
elkaar versterkend
Wat gaan we doen?
De natuur is onze basis
De verbinding tussen mens en natuur is het vertrekpunt voor natuurinclusiviteit binnen het domein Vrijetijdseconomie. Ons domein gaat immers over mensen. Wat ons betreft gaat een
Twee bewegingen, in afstemming, in balans, elkaar versterkend.
Een natuurinclusieve beweging
Vanuit onze sector dragen wij bij aan het versterken van de biodiversiteit. We doen dit door een beweging te creëren, waarbij we bezoekers, ondernemers en andere partijen niet langer zien als ‘gebruikers van de natuur’, maar we de wederkerigheid benadrukken. We nemen het bewustzijn van; en de verbinding met het landschap als vertrekpunt.
Drie sporen
Binnen het domein Vrijetijdseconomie werken we aan drie sporen:
1. Het vergroten van ruimte voor recreatie ten behoeve van een duurzaam beleefbaar landschap
Momenteel wordt het domein vrijetijdseconomie (de inwoner en de bezoeker) maar beperkt betrokken bij de ontwikkelingen in het landelijk gebied. De behoefte van de mens om te ontspannen, te sporten en te recreëren, wordt daardoor nauwelijks meegenomen in de herinrichting van het landelijk gebied. Recreatieve beleving van het landschap moet onderdeel worden van de doelstellingen en plannen van de diverse landelijke, provinciale en regionale programma’s.
Op deze manier wordt de ruimte voor recreatie vergroot, waardoor bezoekers zich beter kunnen spreiden, natuurgebieden worden ontlast, er een nevenverdienmodel ontstaat voor agrariërs en de bezoeker eveneens bijdraagt aan een brede welvaart in het landelijk gebied.
Door het landelijk gebied naast natuurinclusief ook mensinclusief te ontwikkelen, werken we gezamenlijk aan een Duurzaam Beleefbaar Landschap.
Zorgen om groeiend tekort aan recreatieruimte
De ruimte voor recreatie staat in heel Nederland onder druk. Uit onderzoek dat de ANWB liet uitvoeren (april 2023) blijkt dat de groene ruimte per inwoner sinds 1900 met 80% is verminderd. Deze situatie zal in de toekomst nog nijpender worden als gevolg van de groeiende bevolking en toename van het toerisme.
2. Het natuurinclusief maken van terreinen voor dag- en verlijfsrecreatie
We streven naar volledige natuurinclusiviteit op alle recreatieterreinen in Nederland, zowel dagrecreatie als verblijfsrecreatie; dit beslaat ca. 5% van het totale oppervlak van Nederland.
We stimuleren natuurinclusief gedrag van ondernemers door hen bewust te maken van het landschap waarin ze ondernemen, zodat ze (ook letterlijk) de verbinding ermee aan kunnen gaan, en ze zodoende op een positieve manier aan het landschap bij kunnen dragen.
Naast verantwoordelijkheid voor hun omgeving, nemen organisaties ook een rol in de bewustwording van hun klanten/bezoekers.

Camping in de Betuwe.
Foto: Bureau voor Ruimte en Vrije Tijd
3. Het gedrag van bezoekers is natuurinclusief
We stimuleren natuurinclusief gedrag van bezoekers door bewoners te verbinden met het landschap waar ze wonen en dus ook recreëren; en door bezoekers verbinden we met het landschap waar ze te gast zijn.
We willen realiseren dat bewoners en bezoekers zich bewust zijn van het landschap waar ze recreëren, zich er verbonden mee voelen en hun gedrag daarop aanpassen.

Wandelen in waterberging- en inundatiegebied.
Foto: Gerard Til/ Hollandse Hoogte
Animatie en position paper
Natuur is de basis voor onder andere onze gezondheid, een leefbaar klimaat, schoon water en een prettige leefomgeving. Een natuurlijke omgeving maakt dat het ergens prettig wonen, werken en recreëren is. We hebben behoefte aan uitwaaien, sporten, ontspannen en op vakantie gaan. Maar kunnen recreëren in een groenblauwe omgeving is geen vanzelfsprekendheid. Er is groeiende behoefte aan groenblauwe recreatieruimte.
Vanuit diverse (belangen)organisaties uit het vrijetijdsdomein en de natuursector, betrokken bij de Agenda Natuurinclusief, doen we een beroep op iedereen die de komende jaren werkt aan de uitvoering van de nationale opgaven, met name binnen de gebiedsprocessen, om gezamenlijk te werken aan een duurzaam, natuurinclusief en beleefbaar landschap waar het goed wonen, werken en recreëren is.
Liever zonder ondertiteling? Kijk dan hier de versie zonder ondertiteling >>
Best practices
Binnenkort vindt u hier een overzicht van best practices.
Heeft u zelf een inspirerend voorbeeld dat goed in dit overzicht zou passen? Laat het ons weten via het formulier!

Foto: Bureau voor Ruimte en Vrije Tijd.
Kruisbestuiving
Integreren van natuur, gezondheid en vrijetijd, wat levert het op?
Wat kunnen we van elkaar leren als we over de schutting kijken? In de nieuwe rubriek ‘Kruisbestuivers’ in onze nieuwsbrief stelt een domeintrekker zijn vraag aan de trekker van een ander domein.
Vrijetijdseconomie en gezondheid
In de eerste aflevering (mei 2023) wil Rob Wolters, domeintrekker Gezondheid, van domeintrekker Vrijetijdseconomie Angelique Vermeulen weten of zij kansen ziet in de combinatie natuur, gezondheid en recreatie.
Lees meer >>
Waterland, net buiten Amsterdam. Foto: Sabrina Gaudio.